Sinds februari 2022 bezoekt UNICEF Nederland door heel Nederland tijdelijke opvanglocaties waar Oekraïense kinderen of asielzoekerskinderen en statushouders verblijven. Tijdens de bezoeken wordt bekeken hoe de opvang zo kindvriendelijk mogelijk te maken is en of er een kindvriendelijke ruimte gestart kan worden.
Verschillende professionals van gemeenten, COA en vrijwilligersorganisaties delen hun verhaal over hoe zij kindvriendelijke opvang proberen te realiseren. De verhalen zijn verzameld tussen februari en mei 2023 en zijn onderdeel van het rapport 'Hoe gaat het met de kinderen?'.
Valerie Spijkers,
coördinator Opvoeden & Kindvriendelijke Speelruimtes,
en
Lilja van Himbergen,
afdelingsmanager Humanitas Den Bosch
Valerie Spijkers en Lilja van Himbergen: "Wij zijn op dit moment als professionele vrijwilligersorganisatie betrokken bij vier kindvriendelijke ruimtes in zowel opvanglocaties voor Oekraïense vluchtelingen als voor asielzoekers. De verbinding die de kindvriendelijke ruimte brengt tussen de vrijwilligers en de kinderen maar ook met de ouders en de locatiemedewerkers is heel bijzonder. Gelukkig staan er nog andere locaties op de planning, zelfs buiten de regiogrenzen. Steeds meer omringende gemeenten worden enthousiast. Wij werken vraaggericht en krijgen er veel energie van. Het opzetten is iedere keer weer een uitdaging en vraagt maatwerk, maar het levert ook veel op. En het is heel prettig dat jullie vanuit UNICEF onze nieuwe vrijwilligers steeds weer trainen zodat iedereen met dezelfde insteek aan de slag gaat".
"Het is opvallend dat we voor de kindvriendelijke ruimtes vrij makkelijk vrijwilligers vinden, waar we soms bij andere projecten van ons nog om vrijwilligers zitten te springen. We worden gewoon allemaal blij van dit project. Er is opvallend weinig verloop binnen de groep. Het enthousiasme van de vrijwilligers werkt aanstekelijk. We hebben een app-groep per locatie en een app-groep met alle vrijwilligers om ervaringen uit te wisselen en elkaar te helpen. Zo delen ze onderling ook filmpjes met leuke knutselideeën".
"De moeders van de kinderen zeggen dat we de kinderen zo gelukkig maken. Daar doen we het voor. De kinderen komen heel vrij binnen doordat ze de vrijwilligers kennen. De sfeer wordt steeds meer ontspannen. Kinderen zijn echt thuis in de speelruimte. Daardoor gaan ze ook wel meer hun grenzen opzoeken. Dat zien we dan maar als een goed teken!"
Jane Johannes, Programma begeleider
COA Amsterdam
Jane Johannes: "Gemoedelijk, maar ook chaotisch was de situatie in onze noodopvanglocatie. In de eerste periode konden veel kinderen niet naar school doordat scholen wachtlijsten hanteren. Als gevolg hiervan hadden kinderen geen ritme, wat goed te merken was. Op het hoogtepunt werd het brandalarm wel acht keer op een dag ingedrukt, vermoedelijk uit verveling, en werden er bijvoorbeeld kinderen door de wijkagent en toezicht verderop in de buurt gevonden".
"Toen benaderde UNICEF ons over een kindvriendelijke ruimte. Het opzetten van deze ruimte leek ons een belangrijke prioriteit gezien de omstandigheden, ondanks dat we er de uren niet voor hadden. In samenwerking met Venzo, een platform voor maatschappelijke inzet, zijn we op zoek gegaan naar vrijwilligers en hebben we op locatie een ruimte ingericht. Daarnaast hebben we een tweedaagse voorlichting gegeven voor ouders over hun verantwoordelijkheden en de veiligheid in de omgeving. Verder zijn er maatregelen genomen op locatie, zoals bescherming rondom brandmelders en een vaste bedtijd voor kinderen".
"De grootste verandering was toen alle kinderen naar school of een vorm van school gingen. Dit was gelijk te merken aan de verminderde chaos in het gebouw. Door naar school te gaan hebben de kinderen een beter ritme. Doordat we bovenstaande stappen hebben genomen zien we een groei in de ontwikkeling, taal, gedrag en de aanspreekbaarheid van de kinderen. Helaas zien we ook wel minder motivatie om deel te nemen aan de activiteiten die wij buitenom school voor ze organiseren".
"Onderwijs is cruciaal in het leven en de ontwikkeling van deze kinderen. Het is belangrijk dat er goede communicatie is tussen het COA en de gemeente als het gaat over onderwijs. Wanneer er bijvoorbeeld wachtlijsten zijn door gebrek aan leerkrachten is mijn advies echt uit te wijken naar creatieve oplossingen. Uiteraard moet er een structurele oplossing komen. Geen school is geen oplossing. De discussie over kwaliteit van onderwijs, daar hebben de kinderen en hun ouders op zo’n moment geen boodschap aan en is alleen maar ten nadele van een goede start en verdere ontwikkeling van de kinderen".
Loes Glas, projectleider opvang Oekraïne
Gemeente Gouda
Loes Glas: "We zijn de locatie gestart vanuit het idee dat we maximaal een jaar Oekraïense vluchtelingen zouden opvangen. Vanuit dat perspectief zijn keukenblokken en douchecabines geplaatst. Prima te doen voor een jaar verblijf. Maar als je vervolgens een taakstellingsverhoging krijgt en geen zicht op het einde van de oorlog, wordt het steeds lastiger om de locatie leefbaar te houden. De leefbaarheid houdt op een gegeven ogenblik op als tijdelijkheid geen tijdelijkheid blijkt te zijn. We zijn als gemeente nu diverse scenario’s aan het uitwerken. De optie om tijdelijke units in de gemeente te plaatsen is helaas geen optie want daar hebben we binnen de gemeente geen ruimte voor".
"We vervangen inmiddels het sanitair en de riolering en kunnen met goedkeuring van de brandweer meer koelkasten neerzetten na het aanleggen van een extra stoppenkast. We blijven dus bezig met verbeteringen doorvoeren. Zo doen we nu onderzoek naar geluidsisolatie van de kamers om meer privacy te kunnen bieden. Op dit moment onderzoeken we de mogelijkheid om units te plaatsen op het parkeerterrein voor het pand om in ieder geval nog meer Oekraïners te kunnen huisvesten en een paar mensen uit het pand te kunnen verhuizen zodat in het pand meer ruimte vrijkomt".
"De uitzichtloosheid van de oorlog vraagt veel van kinderen en ouders. En het frustrerende is dat wij ook geen antwoord hebben op vragen als ‘Wanneer is de oorlog voorbij? Waar gaan we naartoe als de oorlog voorbij is? Kunnen we terug of blijven we in Nederland? Vallen we dan onder het COA? Wat zijn mijn kansen in Nederland?’ Gelukkig hebben we voor de kinderen nog steeds de kindvriendelijke ruimte. De moeders zijn daar heel dankbaar voor. Inmiddels starten we steeds meer programma’s en projecten om het psychosociaal welzijn van zowel kinderen, jongeren als ouders te verbeteren. Dit soort initiatieven worden steeds belangrijker om de trauma’s te gaan verwerken".
Rosanne van de Poppe, projectleider Oekraïne,
Gemeente Edam – Volendam
Rosanne van de Poppe: "Het was voor ons als gemeente een nieuwe uitdaging om vluchtelingen te gaan huisvesten. Daarom hebben we informatie ingewonnen. We kregen te horen dat het een heel kwetsbare doelgroep is. We realiseerden ons dat ze veel ondersteuning nodig zouden hebben om hier goed te kunnen landen en dat we met een taalbarrière te maken zouden krijgen. Van het begin af aan hebben wij binnen de opvang de focus gelegd op een integraal team gericht op locatiebeheer én sociaal beheer, omdat binnen de gemeente het bestaande zorgteam al behoorlijk onder druk stond".
"We wisten dat we een locatie voor gezinnen zouden starten. Hierdoor hebben we ons heel gericht op de situatie van het kind en het gezin kunnen focussen. Want de problemen die al in Oekraïne spelen, verhuizen mee naar Nederland. We hebben onder andere twee maatschappelijk werkers met een achtergrond in de ondersteuning van kind en gezin aangetrokken en een psychologe die afkomstig is uit Oekraïne. Dezelfde taal spreken werkt enorm drempelverlagend; zeker bij psychische problemen. Het is mooi om te zien dat gezinnen binnen onze opvang een positieve groei laten zien; we zien weer een beetje vreugde bij moeders die volledig overbelast waren".
"We hebben van het begin af aan rekening gehouden met het welzijn en de veiligheid van de kinderen op de locatie. Zo zijn we meteen gestart met een kindvriendelijke ruimte en kinderactiviteiten, hebben we plekken op school geregeld en voor de veiligheid is het hekwerk van de trappen aangepast om te voorkomen dat kinderen er tussendoor zouden kunnen vallen. We hebben natuurlijk ook geluk met de locatie, er is namelijk een veilige binnentuin, veel extra ruimtes in het gebouw en alle voorzieningen zijn in de buurt".
Wilma van der Leer,
coördinator kinderkamer,
en Arjanne Rijneveld,
coördinator activiteiten noodopvang,
KLIK Gorinchem
Wilma van der Leer en Arjanne Rijneveld: "Wij zijn beiden vrijwilliger met een hart voor kinderen bij KLIK Gorinchem. KLIK is een organisatie vanuit een aantal kerken in Gorinchem, die gelooft in de verbinding tussen mensen met en zonder migratieachtergrond. De gemeente heeft ons gevraagd om de coördinatie van activiteiten in de noodopvang te organiseren. Daarvoor wilden we wel graag een eigen ruimte binnen de noodopvang. Gelukkig wilde het COA die beschikbaar stellen".
"Tegelijk met onze wens om een eigen ruimte te hebben, kwam UNICEF met het concept van de kindvriendelijke ruimte. Dat sloot heel mooi aan op onze ideeën en de locatiemedewerkers van het COA stonden hier ook voor open. Zo ontstond onze ‘kinderkamer’. UNICEF heeft onze vrijwilligers getraind om goed voorbereid te zijn op het begeleiden van vluchtelingenkinderen. Op 21 februari 2022 zijn we van start gegaan. We draaien dus inmiddels meer dan een jaar. Er zijn op dit moment tweeëntwintig vrijwilligers betrokken, een heel diverse groep, waaronder ook mensen met een vluchtelingenachtergrond".
"We hebben voor we van start gingen, goed nagedacht hoe we de speelsessies in de kindvriendelijke ruimte wilden vormgeven. Het gaat dan vooral om de structuur, die rust brengt. We groeten ieder kind persoonlijk bij binnenkomst en starten altijd in een kring. We drinken water en eten fruit en gebruiken vaste liedjes. Daarna kiezen de kinderen voor spel, in verschillende hoeken en aan de knutseltafel. In het begin hadden we een vrij beperkt aanbod aan spel om rust te creëren. Later breidde dat uit. We hebben oog voor kinderen die niet tot spel kunnen komen en proberen hen te verleiden tot spel door één op één aandacht te geven".
